Geschiedenis Amersfoort tussen 1800 en 1900

Uit Tijdbalk Amersfoort
Ga naar:navigatie, zoeken

vorige eeuw | volgende eeuw
tot 800 800-900 900-1000 1000-1100 1100-1200 1200-1300 1300-1400 1400-1500 1500-1600 1600-1700 1700-1800 1800-1900 1900-2000 vanaf 2000

1800 - 1900: economische stagnatie; afnemend belang van de nijverheid; ca. 8600-19.600 inwoners in de 19e eeuw
1800 - 1900 geschiedenis Nederland
1800 - 1900 geschiedenis wereld


Van Tot Gebeurtenis
1795 1813 De Franse tijd: Bataafse Republiek 1795-1806, Koninkrijk Holland 1806-1810; Franse bezetting 1806-1813
1800 1900 Gemiddelde aantal joodse inwoners: 468 (3,4% van de bevolking van gemiddeld 13.800 inwoners)
1803 Besluit tot aanleg bliksembeveiliging op Onze Lieve Vrouwetoren; toren na Franse tijd in bezit van de stad
1803 Het eerste officiële postkantoor in werking in de Krommestraat
1804 Opname Bloklandsgasthuis (uit 1573) in Sint Pietersgasthuis
1804 Artillerie- en Genieschool in de Doelen gevestigd
1804 Stadskinderhuis (uit 1717) opgeheven en gefuseerd met het Burgerweeshuis
1806 1810 Koninkrijk Holland ("vazalstaat" van Frankrijk), onder Lodewijk Napoleon, tot zijn aftreden in 1810
1809 Schilder Nicolaas Pieneman in Amersfoort geboren, zoon van schilder Jan Willem Pieneman († 1860 te Amsterdam)
1809 Houten galg op de Galgenberg verwijderd
1810 1813 Nederland ingelijfd bij Keizerrijk Frankrijk (bij decreet van Rambouillet, 9/7/1810)
1811 Tijdens Franse bezetting (1806-1813) verbod afgekondigd tot begraven in kerken, in 1813 verbod ingetrokken
1811 Installatie van Rechtbank van eerste Aanleg in Amersfoort
1811 Prostitutie alleen in bordelen toegestaan op grond van het Franse wetboek van strafrecht
18 augustus 1811 Decreet van naamsaanneming
29 oktober 1811 Bezoek van Keizer Napoleon I met zijn echtgenote aan Amersfoort
1812 Schilder Johannes Pieter van Wisselingh in Amersfoort geboren († 1899 te Utrecht)
1813 1840 Regeerperiode Koning Willem I
1814 Grondwet van de Vereenigde Nederlanden
1814 Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) tot stand gekomen
1814 Randenbroek verbouwd
1815 Grondwet voor het Koningrijk der Nederlanden 1815
1816 Koning Willem I stelt Algemeen Reglement voor de Nederlandse Hervormde Kerk op
1816 Afbraak en nieuwbouw Sint Franciscus Xaveriuskerk op 't Zand (Bätz-orgel als in Lutherse Kerk)
1816 Invoering metriek stelsel (in Frankrijk in 1801); bij Muntwet wordt de gulden verdeeld in 100 centen
1816 1826 Werkhuis/werkinstituut tot wering van bedelarij in de Doelen gevestigd
11 september 1816 Besluit Hoge Raad van Adel over de beschrijving van het stadswapen van Amersfoort
1817 Oprichting van de Amersfoortse afdeling van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen
1818 Opheffing van de gilden bij Koninklijk Besluit, bezittingen vervielen aan de stadsbesturen
1818 Westsingel nr. 43 wordt als stadhuis in gebruik genomen
29 september 1818 Eerste begrafenis op de RK begraafplaats Utrechtseweg/Nederberg
1820 Bouw van de houten toren op kerk Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming (Elleboogkerk); kerk vergroot ca. 1850
1821 Arts Dr. Isaac Michael Weyl (1778-1855) eerste joodse (gekozen) lid van gemeenteraad van Amersfoort en in Nederland
1823 1824 Sloop oude Stadhuis aan de Hof
1823 Jacob van Lennep doet op voetreis door Noordelijke Nederlanden omgeving Amersfoort aan
1824 Jan Cock Blomhoff (laatste opperhoofd VOC op kunstmatig eilandje Decima, in baai Nagasaki) koopt Birkhoven
1825 Een nieuw postkantoor geopend in Wijk Camp 137 (in 1969, Langestaat 86-88), hoek Groenmarkt
3 februari 1825 4 februari 1825 Twee dagen langdurige noordwesterstorm en springvloed; wateroverlast o.a. in Amersfoort
1826 De Doelen weer een kazerne
1827 Sloop van het deel tussen de torens van de Kamperbinnenpoort
1829 Omvang garnizoen 233 man
1829 Gemeenten worden verplicht tot aanleg van begraafplaatsen buiten de stadskern
1829 Begin sloop stadsmuren; in kader werkverschaffing plantsoen of "wandeling" aangelegd
1829 Ideeën om de beken bevaarbaar te maken en realisatie waterverbinding met buitenland, van Rijn naar Zuiderzee
1829 Aanleg, op voormalig Leicester-bastion, van Algemene begraafplaats Achter Davidshof
1829 Westelijke toegang (Windsteeg) van de Sint Joriskerk dichtgemetseld
1830 1839 Belgische Revolutie; België bij verdrag van Londen (1839) van de Nederlanden afgescheiden
1831 Frans Felix richt fabriek van speelkaarten op
1831 Bouw kazerne Rijdende Artillerie Beestenmarkt; voor paardenstallen gebruik stenen Slijkpoort
1831 Begraven in de Sint Joriskerk wordt verboden
1832 Invoering van het Kadaster in Nederland (excl. Limburg; zie 1867)
1833 Randenbroek verbouwd tot huidig uiterlijk
1833 Bruggetje over Beek bij Kleine Koppel verbreed voor paarden en wagens (poortje gesloopt vanaf 1829)
1833 Postkantoor geopend in de Nieuwstraat
1834 Wilhelmus Franciscus Nicolaus van Rootselaar in Amersfoort geboren
1834 Afscheiding, het ontstaan van de Gereformeerde kerken als afscheiding van de Nederlands-hervormde kerk
1835 Utrechtsepoort afgebroken, vervangen door tolhek
1836 Herensociëteit Amicitia opgericht
1837 Verbouwing Lutherse Kerk
1837 "puineren" van de weg naar Oud-Leusden met stenen van de afgebroken muren, gereed 1844
1837 1844 In deze periode sloop van de Slijkpoort
7 juni 1837 Koning Willem I bezoekt Amersfoort
1838 Onze Lieve Vrouwetoren wordt eigendom van de stad Amersfoort
1838 Kamperbuitenpoort afgebroken
1838 Hervormde Gemeente gesticht in de dorpskom Hoogland
1840 1849 Regeerperiode Koning Willem II
1842 Oprichting Kamer van Koophandel in Amersfoort
1842 1843 Onder leiding stadsarchitect Ruitenberg wordt Synagoge vergroot, m.n. rechte oostelijke muur wordt rond gemaakt
1843 Aanleg van plantsoenen op plaats stadsmuur, is gereed gekomen met deel tussen Koningspoort en Koppelpoort
1844 Sloopverbod van poorten en wallen door Koning Willem II, en daarmee van de Koppelpoort
1845 Resten van de ontplofte Onze Lieve Vrouwekerk als werkverschaffing afgebroken
1845 1846 Idee/plan (van 1829) van bevaarbare verbinding Rijn-Eem, weer actueel
1848 Grondwet voor het Koningrijk der Nederlanden 1848
1848 Weekblad "De Arrondissementsbode van Amersfoort" gesticht
1849 Oprichting landelijke Maatschappij tot Nut der Israëlieten
1849 1890 Regeerperiode Koning Willem III
1850 Straatnamen gefixeerd door Gemeenteraadsbesluiten en door straatnaamborden
2 februari 1850 Carel Victor Gerritsen geboren in Amersfoort († 5/7/1905 te Amsterdam)
1851 Gemeentewet (art. 237): geen belemmering door- en uitvoer goederen door lokale belastingen
1851 "Amersfoortsche Courant" opgericht
1851 Postkantoor wordt verplaatst naar Havik
1852 Wet op de Telegraaf 1852
1853 Herstel RK-hiërarchie (één Aartsbisdom, vier Bisdommen) door Pius IX; de grondwet van 1848 maakte dat mogelijk
1853 Gewijzigde Bisdomindeling in Nederland
1853 Aanleg van een zwembad aan/in de Eem
15 augustus 1853 Jan Cock Blomhoff overlijdt; grafsteen aanwezig op voormalige begraafplaats Achter Davidshof
1854 Dag-en kostschool "Instituut Kollewijn" opgericht (voorloper van HBS in 1871)
1855 Doorbraak van de Grebbedijk; water stond tot ten zuiden en oosten van Amersfoort
29 maart 1855 Het postkantoor verhuist van het Havik naar de Krommestraat
1856 Gemeentelijke brandweer opgericht
1856 Ontbinding door Koning Willem III van het sloopverbod (van Koning Willem II) van poorten en wallen uit 1844
1857 Eerste kiesverenigingen in Amersfoortse Courant genoemd: "De Eendracht" en "'t Wapen van Amersfoort"
1857 Vishal verplaatst naar het Lieve Vrouwekerkhof (met toestemming van Hervormde gemeente)
8 september 1857 Gemeente Duist (bestaande uit Duist, De Haar en Zevenhuizen) gaat op in de gemeente Hoogland
1859 Gasfabriek aan de Kamp voor huis- en straatverlichting, tot 1900; destijds geschreven als "Gazfabriek"
1860 Agnietenklooster (Latijnse school gevestigd vanaf 1622) Herenstraat afgebroken
1860 Spoorwegwet: aanleg van staatswege, exploitatie (per 1863) door particulieren
1860 1890 Periode van "van concurrentie naar concentratie": concurrentie spoorwegmaatschappijen m.n. SS, NRS en HIJSM
20 februari 1860 Nederlandsche Centraal Spoorwegmaatschappij (NCS) opgericht in Amsterdam
6 augustus 1860 Amersfoort wordt bij Koninklijk Besluit (KB) als garnizoensplaats aangewezen
1861 Joodse (Israëlitische) scholen worden opgeheven
1861 Wegens gebrek aan onderhoud, voorstel tot sloop Koppelpoort in gemeenteraad
1861 Amersfoort opgenomen in het telegraafnet (tijdelijk telegraafkantoor in portierswoning van Utrechtsepoort)
1 mei 1862 Het postkantoor verhuist van de Krommestraat naar de Singel D 74 (in 1969, Weverssingel 24)
1863 Spoorlijn NCS Utrecht-Amersfoort-Hattem geopend (1864, Hattem-Zwolle, met spoorbrug over de IJssel, in dienst)
1865 1883 Bouw Noordzeekanaal (belang m.n. in relatie tot spoorwegaanleg)
1866 Laatste cholera-epidemie in Nederland
26 maart 1866 Schilder Derk Wiggers in Amersfoort geboren († Den Haag 15/2/1933)
1867 Limburg wordt elfde provincie van Nederland, na ontbinding van de Duitse Bond (1815-1866)
1867 Het postkantoor verhuist naar "De gekroonde Bijenkorf" (in 1970, Kamp nr. 10)
1867 Het postkantoor verhuist naar de hoek Kortegracht/Drieringensteeg
12 april 1867 Naar aanleiding van een conflict, inwijding van tweede Synagoge aan de Kortegracht (noordzijde) hoek Muurhuizen
1869 Oprichting afdeling Amersfoort Maatschappij tot Nut der Israëlieten
1869 1870 Eerste Vaticaans Concilie (Vaticanum I)
1870 1945 Industrialisatie en schaalvergroting in Nederland
1871 Kamer van Koophandel ijvert voor vestiging spoorwegwerkplaats in Amersfoort
1871 Opening gemeentelijke HBS-gebouw (Hogere Burger School) Plantsoen West
6 oktober 1871 Baron Charles Nepveu overleden op landgoed Berg en Dal (huis Boesemberg, resp. Ma Retraite of 't Hoogje)
1872 Schilder Piet Mondriaan in Amersfoort geboren († 1/2/1944 te New York)
1872 "Weekblad voor Amersfoort en omstreken" verschijnt
1873 Oprichting kiesvereniging "Vooruitgang"; door Amersfoortsche Courant "liberaal" genoemd
1873 In dit jaar worden 14 openbare pompen in de stad genoemd
1873 Victor de Stuers publiceert onder de titel "Holland op zijn smalst" een artikel in het literaire tijdschrift `De Gids`.
5 april 1873 Oprichting Amersfoortsche Beiersch-Bierbrouwerij aan Smallepad, eigen spooraansluiting
1874 Spoorlijn HIJSM Amsterdam-Amersfoort ("Oosterspoorweg") geopend
1874 De rolspoorbrug (enkel spoor) over de Eem is vervangen door een dubbelsporige vaste brug
1874 Vestingwet; bebouwing buiten de stad(smuur) voor stedelijk en industrieel gebruik mogelijk
1874 Israëlitische/joodse begraafplaats Soesterweg nr. 126
15 mei 1874 Eerste bier verlaat Amersfoortsche Beiersch-Bierbrouwerij
1875 Vrijmetselaarsloge "Jacob van Campen" opgericht
1876 Spoorlijn HIJSM Amersfoort-Zutphen; volledig dubbelspoor tot Apeldoorn in 1898/1899
15 april 1876 Omnibus (bespannen met paarden) rijdt van einde van de Kamp naar het NCS-station aan het Smallepad
1877 Laatste keer (in de 19e eeuw) dat gemeentebestuur sprak over bevaarbare verbinding Rijn-Eem (idee/plan uit 1829)
1877 Bouw (nieuw) Militair Hospitaal aan de Hogeweg
1877 HIJSM-spoorlijn naar Baarn dubbelspoor gemaakt; volledig dubbelspoor tot Amsterdam in 1882
1878 Oprichting vereniging Flehite met onder meer als doel een museum van oudheden op te richten
1878 Enige grafheuvels op de Leusderhei opgegraven
1879 Als eerste politieke partij wordt de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) opgericht in Nederland
1879 Sloop van het Hogerhuis (gebouwd in 1645) aan de Flierbeek i.v.m. bouw Prins Willem III kazerne
1879 Eduard Douwes Dekker (Multatuli) spreekt voor de eerste keer in "Amicitia", daarna weer in 1880 en 1881
21 mei 1879 Rooms-Katholieke kiesvereniging "Recht voor Allen" opgericht
10 september 1879 Concessie verleend aan Houtzaager & Van Veen voor een stoombootdienst tussen Amersfoort en Amsterdam
1880 Oprichting pro-gymnasium Westsingel; in 1882 zesjarig gymnasium, daarvoor Latijnse school, op diverse plaatsen
1882 Sociaal Democratische Bond opgericht in Nederland
1882 Oprichting Amersfoortse Vrijwillige Brandweer
1882 Wijzerplaat van de Onze Lieve Vrouwetoren krijgt twee wijzers i.p.v. één
1883 Bouw Prins Willem III kazerne der Bereden Wapens / cavalerie (afbraak in 1978)
1883 Tijdens bouwhausse vanaf 1875 (woningen en kazernes), oprichting steenfabriek Huet, Overeem & Co
1883 Remonstrantse kerk in de Herenstraat (thans nr. 2, geen kerk)
1883 1887 Stoom Lucifersfabriek "De Eem" in Amersfoort
1884 Gemeentelijke reinigingsdienst opgericht
1885 Meursing koopt stilgelegde garenfabriek (van J. Bonnike) en begint daarin een stoombroodfabriek, later koekfabriek
1885 Rijkscommissie voor de graadmeting en waterpassing
1886 Amersfoortse uitgeverij A.M. Slothouwer publiceert het eerste nummer van Tijdschrift voor Geschiedenis
1886 Doleantie, afscheiding o.l.v. Abraham Kuyper
1886 Restauratie en reconstructie Koppelpoort (1883 eerste stappen daartoe)
1886 Spoorlijn HIJSM Amersfoort-Kesteren, opening (kop)station Amersfoort Staat aan de Toegangsweg/Spoorstraat
1886 1956 Eysink Fabrieken N.V. (1886-1939); ARI, Amersfoortse Rijwielindustrie (1946-1956)
18 februari 1886 HIJSM-spoorweghalte Leusden in dienst
1887 Sloop van de kapel Mariënhof aan de Zuidsingel
1888 Gereformeerde kerk (Zuidsingel nr. 27) gebouwd op de plaats van kapel Mariënhof
1888 Start aanleg van het Bergkwartier
1888 Oprichting van de afdeling Amersfoort van het (protestantse) Werklieden Verbond "Patrimonium"
1888 Dorp "Amersfoort" gesticht in Transvaal, Zuid Afrika
1889 Zeepziederij van Christoph Pleines gesticht aan de Grote Koppel
1889 Gedicht Mei van Herman Gorter (met mogelijke verwijzing in de vierde regel naar Amersfoort)
1889 Verlening concessie aan Utrechtse Waterleiding Maatschappij tot aanleg waternet in de stad
1889 Museum Flehite begint in de "Infirmerie" (voorheen militair hospitaal)
1889 Einde Plompetoren/Dieventoren/'t Latijntje als gevangenis
1889 Bouw HIJSM-station Amersfoort Aansluiting Staat (plaats huidige station)
1889 1902 Gratis paarden-omnibusje van hotel "De Vergulde Zwaan" tussen NCS-station en HIJSM-station Amersfoort Staat
1889 1894 Bouw Juliana van Stolberg Infanterie kazerne, deels op grondgebied van Leusden
1890 1893 Herman Gorter leraar aan het stedelijk gymnasium
1890 1948 Regeerperiode Koningin Wilhelmina (1890-1898: Koningin Emma regentes)
1890 Verdeling van de hoofdspoorlijnen tussen de maatschappijen HIJSM en SS (opheffing NRS)
1890 Huis Aldegonde, aan de Arnhemseweg, als kinderziekenhuis geopend
20 december 1890 Amersfoortsche IJsclub Voorwaarts opgericht
1891 Productie van bier gestaakt in Amersfoortsche Beiersch-Bierbrouwerij
1891 Brabander Coets de Bosson koopt Amersfoortsche Beiersch-Bierbrouwerij
1891 Muziektent bij Sociëteit Amicitia gebouwd door architect W.H. Kam
1892 Sloop van het Pesthuis
1892 Spoorlijn naar Utrecht dubbelspoor gemaakt
1892 HIJSM krijgt medegebruik (naast NCS) van de spoorlijn Utrecht-Amersfoort
1892 Het postkantoor op de hoek Kortegracht/Drieringensteeg wordt afgebroken
1894 Afdeling Amersfoort van het Leger des Heils opgericht (1939-2009 gevestigd in het pand Havik nr. 25)
1894 Familie Meursing koopt Phoenix brouwerij
1894 Pieter Jelles Troelstra bezoekt de stad; 18/8 sociaal democratische kiesvereniging opgericht
1894 Oprichting van de RK Werkliedenvereniging "Sint Joseph"
1894 Amersfoort wordt aangesloten op het landelijke telefoonnet
1894 Laatste stadsbrouwerij "Het Klaverblad" afgebroken
1894 Oprichting van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond, de eerste "moderne" vakbond in Nederland
1894 Muntschat met 3662 gouden en 2015 zilveren munten in de Nieuwstraat gevonden
1894 Grenswijziging met de gemeente Leusden na gereedkomen van de bouw van de Juliana van Stolberg kazerne
1894 Eind december, voortdurende zuidwesterstorm; waterstand van de Eem te hoog voor afvoer van water uit de beken
8 augustus 1894 Voor één dag HIJSM-spoorweghalte Nimmerdor aangelegd (met twee afstandseinpalen en een telegraaftoestel)
1895 NCS-spoorweghalte Amersfoort Vlasakkers in dienst (vanaf 1923 "De Vlasakkers" genoemd)
1895 Ontwerp Algemene Begraafplaats Soesterweg nr. 187
13 juni 1896 De eerste woning wordt aanbesteed in het Christaanspark/Kalfsveld bestemd voor de griffier
24 december 1896 Eerste bioscoopvoorstelling in Amersfoort (in "Amicitia" en zaal "De Keizerskroon")
1897 Laatste Hessenkar komt aan in Amersfoort
1897 Eerste Eysink auto in Amersfoort gebouwd
24 oktober 1897 Jhr. Willem Jacob Henri Berend Sandberg geboren te Amersfoort († 9/4/1984 te Amsterdam)
1898 NCS-spoorweghalte Hooglanderveen in dienst (tot 1902 Hooglander-Veen genoemd)
1898 Algemene begraafplaats Soesterweg nr. 187 in gebruik genomen
15 juni 1898 Eerste zgn. klassieke staking in Amersfoort in 19e eeuw, door arbeiders aan villabouw in Christiaanspark (Kalfsveld)
27 september 1898 VVV Amersfoort opgericht
1899 Ontwerp van nieuw politiebureau aan de Utrechtsestraat; gesloopt in 1959




vorige eeuw | volgende eeuw