Historische encyclopedie van Amersfoort

Uit Tijdbalk Amersfoort
Ga naar:navigatie, zoeken
Books.gif
auteur(s) Dr. J.A. Brongers
jaartal 1998
uitgave 1e ed., 1e druk Zie voor de digitale (bijgewerkte) versie van deze bron: https://www.archiefeemland.nl/hulp-bij-onderzoek/tips/historische-encyclopedie

De bron wordt aangehaald in de volgende gebeurtenissen:

VanTotgebeurtenis
1851"Amersfoortsche Courant" opgericht
1575"Bollenburgh" door de stad aangekocht, wordt Stads lint- en spinhuis, opgeheven in 1642; thans Muurhuizen nr. 19
1931"Nieuws-en Advertentieblad voor Amersfoort" verschijnt als dagblad "Amersfoortsche Courant"
1726"Oud-Katholiek" Seminarie gesticht
1872"Weekblad voor Amersfoort en omstreken" verschijnt
1829Aanleg, op voormalig Leicester-bastion, van Algemene begraafplaats Achter Davidshof
1700Aanleg Israëlitische/joodse begraafplaats op bastion Bloemendalsepoort
17451755Aanleg van de Grebbelinie
1703Abraham van Bemmel te Amersfoort geboren († 1785 te Amersfoort)
1739Afbraak kapel Sint Jansklooster m.u.v. het koor-gedeelte
1962Afdeling "Vallei en Eemland" opgericht van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland
1894Afdeling Amersfoort van het Leger des Heils opgericht (1939-2009 gevestigd in het pand Havik nr. 25)
1366Albrecht van Beieren, acht dagen beleg voor de stad, waarna ingenomen
21 dec 1989Ambachtelijke bierbrouwerij "De Drie Ringen" gestart
1457Ambt Torenwachter voor het eerst in stadsrekeningen vermeld
1424Amersfoort aan de Geldersen overgeleverd door Bisschop Zweder van Kuilenburg
1280Amersfoort aangevallen door de Hollanders en de Utrechtse Bisschoppen
1629Amersfoort door keizerlijke troepen belegerd en ingenomen door Graaf Montecuccoli; stad weer enkele dagen rooms
17861787Amersfoort tijdelijk zetel Prinsgezinde deel Utrechtse Statenvergadering
1894Amersfoort wordt aangesloten op het landelijke telefoonnet
19161919Anton Pieck maakt groot aantal schetsen in Amersfoort
1443Baarn helpt met voltooiing bouw van de tweede muur, lengte 70 m; daardoor recht op toegang tot stad bij nood
1410Baarn sluit verdrag van onderlinge hulp
1831Begraven in de Sint Joriskerk wordt verboden
1953Beiaardschool opgericht, eerst gevestigd in Plompetoren (Dieventoren, Latijntje), sinds 1978 Grote Spui nrs. 9 en 11
1492Belegering door Wittenhorst, generaal van Maximiliaan van Oostenrijk, afgeslagen
1918Belgenmonument gereed; onthulling in 1938
1914Belgische vluchtelingen (militairen Eerste Wereldoorlog en burgers) geïnterneerd in Amersfoort
1529Bestrijding van de Lutherij in Amersfoort
1283Bisschop (elect) Jan van Nassau bezet Amersfoort vanuit Deventer
1483Bisschop David van Bourgondië verdreven uit Utrecht, gevangen in gedeelte van Fransicanenklooster, latere Doelen
1196Bisschoppelijke Hof (Curtis) voor het eerst genoemd
1651Bliksem in Onze Lieve Vrouwetoren
1608Boterbeurs/Boterwaag/Boterhal/Koopmansbeurs bij Sint Joriskerk gebouwd
18891894Bouw Juliana van Stolberg Infanterie kazerne, deels op grondgebied van Leusden
1883Bouw Prins Willem III kazerne der Bereden Wapens / cavalerie (afbraak in 1978)
1831Bouw kazerne Rijdende Artillerie Beestenmarkt; voor paardenstallen gebruik stenen Slijkpoort
1929Bouw van de Markthal ter vervanging van de agrarische markten in de open lucht
1820Bouw van de houten toren op kerk Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming (Elleboogkerk); kerk vergroot ca. 1850
1529Broeders moeten het Sint Jansklooster verlaten op verdenking van ketterij
29 nov 1300Bunschoten en Eembrugge beloven bij verdrag Amersfoort niet aan te vallen
1421De Amersfoorters, samen met de Utrechters, branden het dorp Ede plat
1528De Geldersen leggen het klooster "Vredendael" bij Amersfoort in de as
1265De Geldersen overmeesteren Amersfoort
1275De Geldersen steken Amersfoort in brand
1400De Haven wordt naar een kade langs de Eem buiten de ommuring verplaatst
17241725De Klockman aangebracht in de Sint Joriskerk
1 jun 2000De gemeenteraad heeft het bestemmingsplan centraal stadsgebied-Noord (CSG-Noord) vastgesteld
1748Dichter, auteur en patriot Pieter Pypers (Pijpers) in Amersfoort geboren († Amersfoort, 20 juni 1805)
1879Eduard Douwes Dekker (Multatuli) spreekt voor de eerste keer in "Amicitia", daarna weer in 1880 en 1881
1555Eem (uit)gegraven van Koppelpoort tot de Melm; voordien overlading van vracht op/van kleine schepen bij de Melm
1396Een charter/akte met op de achterzijde de vermelding van de locatie van een stadhuis
1897Eerste Eysink auto in Amersfoort gebouwd
24 jan 1912Eerste bioscooptheater geopend in `De Arend` Arnhemseweg 12
24 dec 1896Eerste bioscoopvoorstelling in Amersfoort (in "Amicitia" en zaal "De Keizerskroon")
1300Eerste stadsmuur gereed, 1550 meter; oppervlakte stad 21 hectare
1427Eerste vermelding (in stadsrekening) van Koppelpoort
1388Eerste vermelding Rodetorenpoort
1447Eerste vermelding van De Pothbroeders
1333Elias van Woudenberg verkoopt Hoevelaken aan de Graaf van Gelre
1783Elleboogkerk, officieel Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming, ter plaatse van een schuilkerk (statie) gebouwd
1549Filips (later II) bezoekt, als kroonprins, Amersfoort; Filips volgt in 1555 Karel V op
1831Frans Felix richt fabriek van speelkaarten op
1859Gasfabriek aan de Kamp voor huis- en straatverlichting, tot 1900; destijds geschreven als "Gazfabriek"
1980Gebouw van het voormalige kinderziekenhuis Huis Aldegonde, aan de Arnhemseweg, gesloopt
13801383Geert Grote (†1384; Broeders en Zusters des Gemeenen Levens; Moderne Devotie) preekt in de stad
1444Geertgen Arents, uit Nijkerk/Duist, gooit Mariabeeldje in de gracht bij de Kamperbuitenpoort
8 sep 1857Gemeente Duist (bestaande uit Duist, De Haar en Zevenhuizen) gaat op in de gemeente Hoogland
1856Gemeentelijke brandweer opgericht
17 aug 1900Gemeentelijke gasfabriek aan de Eemstraat/Gaslaan in bedrijf
1884Gemeentelijke reinigingsdienst opgericht
1851Gemeentewet (art. 237): geen belemmering door- en uitvoer goederen door lokale belastingen
1572Geuzen bezetten tijdelijk de stad, plundering kerken en beeldenstorm; daarna stad katholiek en aanvaarding Filips II
1916Grenswijziging met de gemeente Leusden, zuidhelling van de Berg komt aan Amersfoort
1923Gymnasium verhuist naar het gebouw van de voormalige Rijks HBS aan Plantsoen West
13001400Haven Grote en Kleine Koppel i.p.v. Havik; na graven Spui, bouw Koppelpoort en Sint Aegtenklooster
1378Havickerpoort, later Bloemendalse Binnenpoort, voor eerst genoemd
1976Havik huisnummers 11 en 13, krijgen de namen Brielle en Deshima
1836Herensociëteit Amicitia opgericht
1420Hertog Reinout van Gelre belegert de stad, Bisschop Frederik III van Blankenheim ontzet de stad
1917Het Lieve Vrouwekerkhof wordt eigendom van gemeente
1380Het stadsbestuur voert de steenboete in
1809Houten galg op de Galgenberg verwijderd
1890Huis Aldegonde, aan de Arnhemseweg, als kinderziekenhuis geopend
1873In dit jaar worden 14 openbare pompen in de stad genoemd
0777In oorkonde villa Lisudina (Leusden) en Hemus (Eem) genoemd
1481Inwoners Baarn vinden toevlucht in Amersfoort na kerstbrand in Baarn
1874Israëlitische/joodse begraafplaats Soesterweg nr. 126
1903Israëlitische/joodse begraafplaats op bastion Bloemendalsepoort gesloten
1824Jan Cock Blomhoff (laatste opperhoofd VOC op kunstmatig eilandje Decima, in baai Nagasaki) koopt Birkhoven
2 dec 1661Joseph Pereira en Emanuel de Tor Alto krijgen als joden, het burgerrecht van Amersfoort
1838Kamperbuitenpoort afgebroken
1444Kapel in de Kamp (later Beestenmarkt) voor seculieren, uitgebouwd tot klooster door de broeders van Sint Jan
1339Kapel van Isselt gebouwd
1388Kapel voor wereldlijke personen aanwezig op de plaats van het latere Sint Jansklooster (thans Beestenmarkt)
1528Karel V verstevigt centraal gezag en dwingt Bisschop Hendrik II van Beieren tot alleen geestelijke zaken
1905Kinderziekenhuis Huis Aldegonde, aan de Arnhemseweg, gesloten
7 jun 1837Koning Willem I bezoekt Amersfoort
1897Laatste Hessenkar komt aan in Amersfoort
1602Laatste begraving bij Sint Joriskerk (latere Groenmarkt)
1866Laatste cholera-epidemie in Nederland
1758Laatste houten huis (Kamp nr. 9, met gevelsteen "De Gekroonde El", 1758) wordt afgebroken
1907Laatste jaar gastelingen (of kostkopers) in Mannenzaal Sint Pieters- en Bloklandsgasthuis
1667Laatste pestlijders worden verpleegd in het Pesthuis
1894Laatste stadsbrouwerij "Het Klaverblad" afgebroken
1648Laatste stuk kerkhof van de Sint Joriskerk (huidige Groenmarkt) buiten gebruik gesteld
17771789Lakenfabriek Beaune aan de Zuidsingel
1539Landvoogdes Maria van Hongarije bezoekt Amersfoort
14041416Lazarushuis of Melatenhuis is gesticht binnen deze periode
1641Lazarushuis of Melatenhuis wordt gesloten
1640Marten Codde begint lakenfabriek in Sint Agathaklooster
1536Mislukte aanslag op de stad door de Hertog van Gelre (Karel van Egmond)
1894Muntschat met 3662 gouden en 2015 zilveren munten in de Nieuwstraat gevonden
1889Museum Flehite begint in de "Infirmerie" (voorheen militair hospitaal)
1492Naam 't Sluisje vermeld, als nog niet overkluisde doorgang tussen Weverssingel en Havik (thans Muurhuizen nr. 199)
1635Notenbomen geplant aan 't Zand
15 apr 1876Omnibus (bespannen met paarden) rijdt van einde van de Kamp naar het NCS-station aan het Smallepad
1387Onenigheid met Holland over bier-invoerrechten
1703Onrust onder de burgerij (Plooierijen)
1132Ontginningen te Hoevelaken; in 1333 komt Hoevelaken bij Gelre
16301640Ontstaan 't Zand; deel Singel (Varkenssingel of Sint Aegtensingel, gegraven bij bouw eerste muur), gedempt
1895Ontwerp Algemene Begraafplaats Soesterweg nr. 187
1996Op de Hof is een reconstructie geplaatst van een waterput (stadsbron) op de plaats van de ontdekking in 1991
1580Openbare uitoefening van de mis door Rooms Katholieken werd verboden
1871Opening gemeentelijke HBS-gebouw (Hogere Burger School) Plantsoen West
16 okt 1920Oprichting/opening van de Volksuniversiteit in Amersfoort
1882Oprichting Amersfoortse Vrijwillige Brandweer
1784Oprichting landelijke Maatschappij tot Nut van het Algemeen (Christelijke grondslag, joden mochten geen lid zijn)
1921Oprichting nieuw gebouw Rijks HBS aan het Thorbeckeplein
1880Oprichting pro-gymnasium Westsingel; in 1882 zesjarig gymnasium, daarvoor Latijnse school, op diverse plaatsen
1817Oprichting van de Amersfoortse afdeling van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen
1630Oprichting van het Sint Lucasgilde; opgeheven in 1796
1463Opvallend veel moorden in de stad; maatregel: "messenmaat"
1274Otto II van Gelre (neef van Bisschop Jan van Nassau van Utrecht) bedreigde de stad
1427Oudst overgeleverde stadsrekening (van de Cameraar)
1333Oudste oorkonde, met aanhangend zegel, waarin gesproken van stadszegel; exemplaar van 1265, zonder zegel
1265Oudste oorkonde waarin gesproken van stadszegel (zonder aanhangend zegel); exemplaar van 1333 met zegel
1361Oudste vermelding Breulstraat (Broyel is laaggelegen moerassig land); loopt van Vismarkt tot Varkensmarkt
1423Oudste vermelding Hellestraat
1411Oudste vermelding Langegracht
1405Oudste vermelding Moyestraat
1351Oudste vermelding Nieuwstraat
1377Oudste vermelding Onze Lievevrouwestraat, later Krankeledenstraat
1416Oudste vermelding Vijver en Twystraat, een verdwenen straat tussen Vijver en Havik (of Achter Oude Raadhuis)
1343Oudste vermelding landgoederen Den Treek en De Boom in Leusden
1394Oudste vermelding naam Amersfoortse Berg als Bergh
1390Oudste vermelding naam Havik
1342Oudste vermelding naam Langestraat
1381Oudste vermelding naam Teut (Tote, Tuyt of Teutstraat); straat loopt als "puntzak" uit naar Bloemendalsestraat
1462Oudste vermelding straatnaam Hof
1389Oudste vermelding straatnaam Spui
1323Oudste vermelding van Amersfoorts bier
1435Oudste vermelding van Goetschalckstraat, later Valkestraat
1389Oudste vermelding van de Latijnse school
1420Oudste vermelding van de Stoofstraat
13 jan 1916Overstroming, dijkdoorbraken en NW-storm, lage delen van Amersfoort lopen onder
1651Overstroming door breuk in Grebbedijk en hoog zeewater
1477Overstroming in Amersfoort (1477)
1552Overstroming in Amersfoort (1552)
1582Overstroming in Amersfoort (1582)
1702Overstroming in Amersfoort (1702)
1570Overstroming in Amersfoort (Allerheiligenvloed)
1532Overstroming in Amersfoort (Allerzielenstorm)
1795Patriottische omwenteling, stadsbestuur heet enige tijd Municipaliteit
1350Pest in de streek van Amersfoort
16231631Pestepidemie (10e)
16341638Pestepidemie (11e)
16551660Pestepidemie (12e)
16631668Pestepidemie (13e)
13971402Pestepidemie (1e)
14381439Pestepidemie (2e)
14551459Pestepidemie (3e)
14671474Pestepidemie (4e)
14931495Pestepidemie (5e)
15251526Pestepidemie (6e)
15531558Pestepidemie (7e)
15651567Pestepidemie (8e)
15971605Pestepidemie (9e)
1913Protesten o.a. van vereniging Flehite tegen voorgestelde afbraak Kamperbinnenpoort
1649Rembrandt tekent Westsingel, op weg met zijn vrouw/partner Hendrikje Stoffels naar Bredevoort
19311933Restauratie Kamperbinnenpoort
1845Resten van de ontplofte Onze Lieve Vrouwekerk als werkverschaffing afgebroken
1513Rodetorenpoort verkocht aan particulieren
1614Schilder Gerrit Laurenszoon van Stellingwerff in Amersfoort geboren († 1659)
1740Schilder Jacobus van de Gumster in Amersfoort geboren (geboortejaar is waarschijnlijk, overlijden onbekend)
1765Schilder Jan Apeldoorn in Amersfoort geboren († 1838)
1653Schilder Jasper (Gaspar) van Wittel in Amersfoort geboren († 1736 te Rome)
1753Schilder Jordanus (van) Hoorn in Amersfoort geboren († 1833)
1600Schilder Matthias Stom (of Stomer) is (mogelijk) in Amersfoort geboren († na 1650 op Sicilië)
1627Schilder Matthias Withoos in Amersfoort geboren († 1703 te Hoorn)
1809Schilder Nicolaas Pieneman in Amersfoort geboren, zoon van schilder Jan Willem Pieneman († 1860 te Amsterdam)
1600Schilder Paulus Bor in Amersfoort geboren († 1669)
1872Schilder Piet Mondriaan in Amersfoort geboren († 1/2/1944 te New York)
1760Schilder Stephanus Greeve in Amersfoort geboren († na 1815)
1907Sint Elisabeth Gast- en Ziekenhuis verhuist van Muurhuizen (thans nrs. 35a en b) naar de Sint Andriesstraat
1559Sint Elisabeth Gasthuis / Ziekenhuis gesticht; in 1577 door de stad erkend
1534Sint Joriskerk heeft huidige vorm van Hallenkerk gekregen
1500Sint Rochuskapel gesticht
18231824Sloop oude Stadhuis aan de Hof
1984Sloop van de Markthal aan de Breestraat
1887Sloop van de kapel Mariënhof aan de Zuidsingel
1879Sloop van het Hogerhuis (gebouwd in 1645) aan de Flierbeek i.v.m. bouw Prins Willem III kazerne
1827Sloop van het deel tussen de torens van de Kamperbinnenpoort
1785Staatse militairen rukken de stad binnen om te voorkomen dat de burgers te zeer hun privileges zouden verdedigen
1427Stad belegerd door Philips van Bourgondië (de Goede); drie bestormingen, waarna ontzet door Utrecht
1417Stad belegerd door de Geldersen
1536Stadhuisactiviteiten geconcentreerd op de Hof (betreft nieuwbouw van de zetel van de schepenbank, het gerecht)
1804Stadskinderhuis (uit 1717) opgeheven en gefuseerd met het Burgerweeshuis
1570Stadsplattegrond gemaakt door Jacob van Deventer (i.o.v. Filips II)
1555Staking van wevers en vollers
1910Start Gemeentelijk Waterleidingbedrijf
1888Start aanleg van het Bergkwartier
1915Start elektriciteitsdistributie door de gemeente (in 1928 overgenomen door PUEM)
1770Stenen galg op de Galgenberg wordt door houten vervangen
1563Steven van der Hag(h)en geboren in Amersfoort († 1624), zeevaarder, 1603 in dienst VOC
1390Stichting Onze Lieve Vrouwekapel (ook bekend als Sint Joostenkapel) door de Lieve-Vrouwebroederschap
1550Stichting huis voor arme weeskinderen aan de Cingel (Singel/het huidige 't Zand)
1916Stichting ter ontwikkeling van "Internationale School voor Wijsbegeerte" opgericht
18831887Stoom Lucifersfabriek "De Eem" in Amersfoort
1850Straatnamen gefixeerd door Gemeenteraadsbesluiten en door straatnaamborden
8 feb 1727Synagoge ingewijd; gebouwd in 1726
1615Tabaksverwerking en tabakshandel begonnen in Amersfoort
1991Tijdens opgravingen werd o.a. midden op de Hof het onderste deel van een waterput ontdekt
1414Tinnenburg voor het eerst genoemd (thans Muurhuizen nr. 25)
16741675Twee jaar een Pensionaris, Ploos van Amstel, in stadsbestuur
14501500Uitbreiding van de Onze Lieve Vrouwekapel tot de Onze Lieve Vrouwekerk (een kruiskerk)
1998Uitgave "Historische encyclopedie van Amersfoort", Dr. J.A. Brongers
1835Utrechtsepoort afgebroken, vervangen door tolhek
1455Utrechtsestraat van buiten door vijand in brand geschoten en afgebrand
27 sep 1898VVV Amersfoort opgericht
1556Van Oldenbarnevelt woont van 1556-1564 in "Bollenburgh", Muurhuizen nr. 19ab
1645Verbod op het bouwen van houten voorgevels aan huizen
1889Verlening concessie aan Utrechtse Waterleiding Maatschappij tot aanleg waternet in de stad
1874Vestingwet; bebouwing buiten de stad(smuur) voor stedelijk en industrieel gebruik mogelijk
1657Vishal geplaatst op brug over de gracht bij kruising met Langestraat
1988Vishal terug op de oorspronkelijke plaats van 1657
1857Vishal verplaatst naar het Lieve Vrouwekerkhof (met toestemming van Hervormde gemeente)
1907Volgelingen van Frederik van Eeden stichten de chocoladefabriek "Walden" aan de Arnhemseweg
1875Vrijmetselaarsloge "Jacob van Campen" opgericht
1540Waag wordt voor het eerst genoemd, mogelijk gevestigd in het eerste stadhuis
1595Wateroverlast door breuk in de Grebbedijk
1912Watertoren op de Berg gebouwd (Berg is ca. plus 44 m NAP)
1848Weekblad "De Arrondissementsbode van Amersfoort" gesticht
1834Wilhelmus Franciscus Nicolaus van Rootselaar in Amersfoort geboren
1889Zeepziederij van Christoph Pleines gesticht aan de Grote Koppel
1931Ziekenhuis De Lichtenberg geopend aan de Utrechtseweg
1422Zusterklooster van Sint Barbara gesticht aan de Herenstraat