Katoendrukkerij opgericht; directie/bedrijfsleiding door de Turk of Armeniër, Louis Celebi; hij krijgt het burgerrecht van Amersfoort
tot 800 800-900 900-1000 1000-1100 1100-1200 1200-1300 1300-1400 1400-1500 1500-1600 1600-1700 1700-1800 1800-1900 1900-2000 vanaf 2000
1678
Onderwerp(en)
Bron(nen)
- De katoendrukkerij in Nederland tot 1813, W.J. Smit (blz. 59, 62, 64, 257 en 258)
- Beschryving der stad Amersfoort, A. van Bemmel (blz. 794 en 795)
Gebeurtenis
Op 28 juni 1678 komt een verzoek van de Amsterdammers Jacob ter Gou en Henrick Popta, tot oprichting van een katoendrukkerij, binnen bij de vroedschap van Amersfoort. De directie/bedrijfsleiding zou bij Louwijs d'Celebi komen te liggen. Waarschijnlijk was de oorspronkelijke naam Celebi; in de originele akte staat Louis Celebi; Smit gebruikt de naam Louwijs d'Celebi, citerend uit de Vroedschapsresolutie der stad Amersfoort d.d. vrijdag 28 juni 1678 en de tekst van de "Extraordinaris vergaderingh van den Raad" op die dag. Daarin wordt gesproken van "monsr Louwijs d' Celebi". Smit betitelt Louis Celebi als Turk en ook als "Turk", bij dat laatste verwijzend naar het in die tijd algemeen gebruikelijke scheldwoord voor een oosterling. De aanduiding Turk komt in de akte van Burgerrechtverlening en in de Vroedschapsresolutie niet voor. Ook Ter Gou en Popta hebben in 1678 het burgerrecht van Amersfoort verkregen ("vereert"). Voor de (originele akte van) burgerrechtverlening aan hen en aan Celebi, zie hyperlink "Burgerrechtverlening Celebi c.s.".
Een mening is, volgens Smit, dat katoendrukkunst via Oostindië-vaarders naar ons land is gebracht. Smit vindt het aannemelijk (blz. 59) dat de Indische katoendrukkunst over land via Armenië en Turkije naar Europa is gekomen. Armenië was een tussenstation tussen het westen en het oosten. Smit suggereert dat Celebi een Armeniër is geweest. Celebi zou een nieuw (Indisch) drukproc?d? voor het eerst in Nederland, in Amersfoort, gaan toepassen. De drukkerij zou volgens de resolutie werk gaan geven aan 30 of meer personen, inclusief de familie van Popta en van Celebi. De komst van deze nijverheid hield ook verband met, `.. bequamheit van 't water in de stadsgraft alhier..`
Smit meldt in een voetnoot (blz. 64), onder verwijzing naar Van Bemmel's "Beschryving der stad Amersfoort", 1760, dat deze drukkerij in de tweede helft van de 18e eeuw reeds moet zijn verdwenen. Smit citeert Van Bemmel: "Van tijd tot tijd en wel sedert een eeuw of anderhalf zijn mede verlopen en ten eenemale vernietigd verscheide fabrijcques en handwerken voormaals binnen deze stad opgericht, als n.l. het beelden, koleuren en verven van allerhande Oostindische katoenen en sitsen" (Van Bemmel, blz. 794-795). (sits is met de hand gedecoreerde katoenen stof, oorspronkelijk in de 16e, 17e en 18e eeuw vervaardigd in India en Midden-Azië. Het woord komt van chintz, dat weer van het Hindi, chint stamt)
Er bestaan diverse plaatsnamen Celebi (minstens acht) in het huidige Turkije, o.a. aan de kust van Edirne. In 1678 maakte het huidige Turkije deel uit van het Osmaanse/Ottomaanse Rijk, dat zich einde 17e eeuw in het noorden uitstrekte tot het huidige Kroatië, Hongarije, zuid Oekraïne, de Krim en Roemenë. Vroeger kon bij uitbreiding ook onder een Turk, een mohammedaan of moslim worden verstaan (of zoals boven genoemd, als een algemeen gebruikelijk scheldwoord voor een oosterling). In dit geval zou betrokkene of een Osmaanse mohammedaan, uit welk deel van het Rijk dan ook, of eventueel een Armeniër of Syriër, kunnen zijn geweest. Er werd ook wel van een "Levantijn" gesproken, iemand uit de Levant, het Midden-Oosten in ruime zin. Er is geen onderzoek over deze persoon Celebi bekend. Opmerkelijk is de "Europese" voornaam; dit zou kunnen duiden op de zoon van een "oosterling" en een westerse moeder. In het huidige Turkije komt de persoonsnaam Celebi voor, naast Istanbul en in Ankara, i.h.b. aan de kust van de Zwarte Zee (in Sinop, Samsun, Ordu, Giresum en Trabzon. Bron: telefoonboek Turkije 2006). In Nederland komt de naam ook voor; in 2006 zelfs 23 keer op www.nationaletelefoongids.nl.
PM De hyperlink "Burgerrechtverleningen" geeft toegang tot de betreffende (getranscribeerde) akten van verlening burgerrecht in Archief Eemland van Popta, Celebi en Ter Gou. Vul de naam van een van de personen in onder Zoeken naar, en vink vervolgens Burgerrechtverleningen aan.
Link(s):
